Άρθρο της Ειρήνης Ραΐδη, Ψυχολόγου , Ειδικευμένης στη Συστημική Ψυχοθεραπεία
Οι άνθρωποι πνίγονται στα αδιέξοδα. Σου λένε «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Είμαι παγιδευμένος/η». Οι ίδιοι παγιδεύουν τον εαυτό τους. Και σίγουρα φοβούνται- και λογικό- να πάρουν την ευθύνη της απόφασης/επιλογής τους. Γιατί κάθε απόφαση που παίρνουν, σημαίνει ότι αφήνουν πίσω τους μια άλλη επιλογή κι επίσης ότι σε κάθε απόφαση υπάρχουν θετικά, υπάρχουν όμως και αρνητικά. Είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά; Δυστυχώς δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις κι εύκολες αποφάσεις πάντα… Ίσως μια απόφαση ισοδυναμεί και με κάποιες θυσίες που πρέπει να γίνουν. Είναι έτοιμοι να τις κάνουν; Αν όχι, νιώθουν παγιδευμένοι. Η απόφαση απαιτεί θάρρος, σθένος και δυνατή προσωπικότητα.
Αλλά μείναμε πολύ στη θεωρία. Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα για να καταλαβαινόμαστε.
Ας υποθέσουμε ότι μια γυναίκα νιώθει παγιδευμένη στον γάμο της. Δεν έχει διάθεση εδώ και δυο χρόνια ούτε να συζητήσει για καθημερινά θέματα με τον εδώ και χρόνια σύζυγό της, δεν νιώθει καμιά ερωτική έλξη, το έχει σκεφτεί, το έχει προσπαθήσει, αλλά…. θεωρεί το γάμο της νεκρό. Νιώθει όμως πως βρίσκεται σε αδιέξοδο γιατί δεν εργάζεται, οπότε δεν έχει οικονομικούς πόρους για να σταθεί μόνη της στη ζωή και η πατρική της οικογένεια δεν θεωρεί καλή λύση το διαζύγιο και δεν προτίθεται να την στηρίξει σε κανένα επίπεδο. Να μια τέλεια παγίδα! Η γυναίκα στέκεται με δυσκολία στη ζωή, περνούν οι μήνες, αρχίζει και έχει αϋπνίες, αντιμετωπίζει συμπτώματα κατάθλιψης, αποφεύγει φίλους και γνωστούς, ξεκινά φαρμακευτική αγωγή για τα συμπτώματα, ψυχοθεραπεία, αλλά…. η κατάσταση χειροτερεύει ολοένα. Δεν αντέχει ούτε να παραμείνει στο γάμο της και να το προσπαθήσει διαφορετικά ή να αποδεχθεί την κατάσταση ούτε μπορεί να φύγει γιατί φοβάται- δικαιολογημένα- ότι δεν θα βρει δουλειά ή ότι θα στερηθεί πολλά υλικά αγαθά με ένα διαζύγιο, συν την κατακραυγή της οικογένειας και του κόσμου. Εγκλωβισμός. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.
Άλλο παράδειγμα. Νεαρός άντρας εργάζεται εδώ και χρόνια σε μια επιχείρηση με σχετικά καλές αποδοχές για την εποχή που ζούμε και κοντά στο πατρικό του σπίτι, όπου μένει με τους γονείς του. Όλα καλά και βολικά. Φαίνονται αλλά δεν είναι. Τη δουλειά, του τη βρήκε ο πατέρας του, και φυσικά όλοι τη θεωρούν μια χαρά. Ο νεαρός άντρας όμως νιώθει εγκλωβισμένος στο πατρικό του σπίτι, στην καλή «δουλίτσα», στο στενό περιβάλλον που ζει. Αρχίζει να παθαίνει κρίσεις πανικού και ξεκινά φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Η οικονομική κρίση δεν αφήνει πολλές εργασιακές ευκαιρίες και οι φίλοι του θα τον θεωρούσαν τρελό να αφήσει μια σίγουρη δουλειά και να φύγει από το ζεστό φαγητό της μαμάς και τα χρήματα στην τσέπη όλα δικά του. Αυτός, θα ήθελε να μείνει μόνος του σε γειτονική πόλη, να πάει σε ιδιωτική σχολή πληροφορικής και να δουλεύει όπου βρει, μέχρι να πάρει την πιστοποίηση και να βρει κάτι σχετικό. Δεν τολμάει όμως ούτε να το πει. Κανένας δεν θα καταλάβαινε ούτε θα στήριζε την επιλογή του κι ο ίδιος έχει τόσο συνηθίσει τη βολή του. Το φοβάται. Φυσικά οι κρίσεις πανικού καλά κρατούν παρά τη βοήθεια που παίρνει. Εγκλωβισμός.
Ας σκεφτούμε τώρα πως θα μπορούσαν να εξελιχθούν αυτά τα δύο παραδείγματα σε περίπτωση που έπαιρναν γενναίες αποφάσεις. Στο πρώτο παράδειγμα η γυναίκα παίρνει την απόφαση να χωρίσει, αρχικά τη φιλοξενεί μια φίλη της και ψάχνει για δουλειά. Αντιμετωπίζει τις επικρίσεις της οικογένειας και των γνωστών, γεγονός που τη δυσκολεύει πολύ, αλλά σιγά σιγά αρχίζει να νιώθει τη δύναμή της να επανέρχεται. Φτάνει οικονομικά στα όρια της και ευτυχώς βρίσκει μια δουλειά σε ένα εστιατόριο και με τον πρώτο της μισθό νοικιάζει μια γκαρσονιέρα. Χάνει αρκετούς φίλους και γνωρίζει άλλους ανθρώπους μέσα από την καινούρια της δουλειά και την καινούρια της γειτονιά. Με το χρόνο σταματάει και τη φαρμακευτική της αγωγή. Ζορίζεται γενικά αλλά η ζωή της βρίσκει ένα ρυθμό και νιώθει πιο κοντά στον εαυτό της.
Στο δεύτερο παράδειγμα, ο νεαρός άντρας βρίσκει μετά από ένα χρόνο το κουράγιο να γραφτεί στη σχολή και με τις οικονομίες του μετακομίζει στη γειτονική πόλη. Οι γονείς του δεν τον βοηθούν καθόλου και κρατούν μια παγωμένη αυστηρή στάση. Ο νεαρός άντρας δυσκολεύεται στην προσαρμογή και στενοχωριέται για τη στάση των γονιών του. Η σχολή όμως του αρέσει αρκετά κι εκεί γνωρίζει και μια κοπέλα που την ερωτεύεται. Δεν έχει μείνει ποτέ μόνος του και δεν τα καταφέρνει με το νοικοκυριό και ζητά συχνά συμβουλές και συνταγές από το διαδίκτυο. Οι κρίσεις πανικού ενώ στην αρχή ήταν συχνές, αρχίζουν σιγά σιγά να αραιώνουν.
Φυσικά ο καθένας μας με το μυαλό του μπορεί να κάνει πολλά υποθετικά σενάρια, περισσότερο ή λιγότερο αισιόδοξα. Το θέμα όμως είναι οι επιλογές κι οι αποφάσεις. Τι χάνεις και τι κερδίζεις, το κόστος σε ανθρώπινο και υλικό επίπεδο, το χτίσιμο της ζωής σε καινούριες βάσεις.
Ως Μεσολογγίτισσα μεγαλωμένη, πάντα στο μυαλό μου έχω την ηρωική Έξοδο των πολιορκημένων Μεσολογγιτών. Βαδίζοντας στην κορύφωση του Σαββάτου, ξημερώματα της Κυριακής των Βαϊων, το θέμα αυτό μοιάζει και είναι ακόμη πιο επίκαιρο. Τι επιλογές είχαν αυτοί οι άνθρωποι; Ο θάνατος ή η σκλαβιά ήταν το επικρατέστερο σενάριο. Ακόμη όμως κι αυτή την ύστατη στιγμή, εγκλωβισμένοι και χωρίς εμφανείς επιλογές, ΕΠΕΛΕΞΑΝ την έξοδο και τον θάνατο μαχόμενοι κι όσοι τα καταφέρουν να ζήσουν ελεύθεροι, όπως αξίζει σε κάθε άνθρωπο.
Στην είσοδο της πόλης υπάρχει σε ένα βράχο λαξευμένη η πρόταση «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου». Θα μου επιτρέψετε να παραφράσω την πρόταση ως εξής «Κάθε άνθρωπος οφείλει στον εαυτό του να νιώθει και να είναι ελεύθερος με κάθε τίμημα». Πάντα υπάρχει επιλογή. Πάντα.
