Σάββατο, 14 Ιουνίου, 2025
Αρχική Editors PickΗ Παιδεία και οι Εξετάσεις στην Εποχή της Αβεβαιότητας

Η Παιδεία και οι Εξετάσεις στην Εποχή της Αβεβαιότητας

Από Ανδρέας Τσολίγκας

Γράφω το κείμενο αυτό όχι μόνο ως πολίτης ή παρατηρητής της εκπαιδευτικής πραγματικότητας, αλλά πρώτα και πάνω απ’ όλα ως γονέας. Αναβιώνω, με διαφορετικό τρόπο και ρόλο πλέον, όσα ένιωθα κι εγώ κάποτε, από την άλλη πλευρά του θρανίου. Οι σκέψεις μου είναι βιωματικές, επηρεασμένες από εκείνα που βλέπω να γεννιούνται στο δικό μου σπίτι, αλλά και από την εποχή που έχει αλλάξει, και απαιτεί να σκεφτόμαστε την παρούσα κατάσταση στην παιδεία με άλλο τρόπο.

Καθώς έφτασε η περίοδος των πανελλαδικών εξετάσεων, έρχονται στην επιφάνεια κάποιες γνώριμες ψυχολογικές καταστάσεις του παρελθόντος. Αυτή τη φορά τις βιώνουμε μέσα από τα ίδια μας τα παιδιά· η ίδια αγωνία, ο ίδιος κόμπος στο στομάχι επανέρχεται για χιλιάδες μαθητές και τις οικογένειές τους. Το ετήσιο αυτό «διαγώνισμα ζωής», όπως έχει καθιερωθεί να θεωρείται, λειτουργεί για πολλούς νέους ως η κορυφή μιας πορείας γεμάτης πίεση, άγχος, ερωτηματικά και ανησυχίες: «Θα τα καταφέρω;», «Αν αποτύχω, τι σημαίνει αυτό για εμένα;», «Τι τιμωρία θα μου επιβληθεί;».

Όμως η αλήθεια δεν είναι αυτή. Κι αν για πολλούς η επιτυχία στις εξετάσεις ταυτίζεται, εσφαλμένα, με την αξία ενός ανθρώπου ή με το μέλλον του, εμένα προσωπικά δεν με βρίσκει σύμφωνο. Και ελπίζω…όσο δύσκολο κι αν είναι, μέσα στον θόρυβο του άγχους και της πίεσης, να μην βρίσκει σύμφωνη και την πλειοψηφία των γονέων.

Πολλές φορές, χωρίς κακή πρόθεση, οι γονείς μεταφέρουμε στα παιδιά μας, βάρη που δεν τους αναλογούν. Αντί να τα βλέπουμε όπως πραγματικά είναι, τα κοιτάμε σαν προέκταση του εαυτού μας. Σαν μια ευκαιρία να διορθώσουμε τις δικές μας εκκρεμότητες ή να δικαιωθούμε κοινωνικά. Δυστυχώς με αυτή την τακτική, η φιλοδοξία γίνεται πίεση, και η ενσυναίσθηση προς τα παιδιά, χάνει τον δρόμο της. Οι μαθητές δεν φοβούνται απλά μόνο την αποτυχία, αλλά και την επιρροή που θα έχει στους γονείς τους και όχι επειδή δεν τους αγαπούν, αλλά επειδή δεν θέλουν να τους «ντροπιάσουν». Κι αυτό είναι ίσως το πιο άδικο φορτίο που καλείται ένας μαθητής να κουβαλήσει, το γεγονός του να νιώθεις πως πρέπει να πετύχεις όχι για σένα, αλλά για κάποιον άλλον.

Η προσωπική αξία δεν αποτυπώνεται σε μία κόλλα χαρτί. Δεν χωράει σε ένα γραπτό, σε μια εξεταστική, δεν κρίνεται από τη μέρα ή την ώρα που γράφεις ένα διαγώνισμα. Ούτε μετριέται σε μόρια και πτυχία. Κι όμως, έχουμε εκπαιδεύσει μια ολόκληρη γενιά να κοιτάζει τον εαυτό της μέσα από ένα νούμερο, μέσα από ένα κορνιζαρισμένο πτυχίο στον τοίχο, λες και είναι προϊόν, και όχι άνθρωπος.

Η αξία ενός μαθητή είναι η διαδρομή του. Είναι οι στιγμές που κουράστηκε, αλλά δεν τα παράτησε. Οι φορές που υπήρχε ένταση στο σπίτι, αλλά παρόλα αυτά προσπάθησε να ηρεμίσει και να διαχειριστεί τις καταστάσεις. Είναι οι φορές που στήριξε έναν φίλο στο σχολείο ή εκτός σχολείου. Είναι το βλέμμα του όταν καταλαβαίνει κάτι δύσκολο. Είναι η ευγένειά του, η επιμονή του, η ειλικρίνειά του, οι εμμονές του. Αυτά δεν βαθμολογούνται, αλλά αυτά είναι που τον κάνουν άνθρωπο. Είναι ουσιαστικά οι απαιτήσεις που έχουμε από τη νέα γενιά. Μία γενιά που μεγάλωσε μέσα από την καραντίνα και δεν την πέρασε επιδερμικά όπως οι περισσότεροι από εμάς, που μας φαντάζει ότι το ζήσαμε πριν μια δεκαετία. Μια γενιά που γαλουχήθηκε από τα προβλήματα που μας καταδιώκουν καθημερινά, οικονομικές κρίσεις και αβεβαιότητες, πολιτική αστάθεια, οικονομικός μαρασμός, φορολογικές επιβαρύνσεις, αυξημένοι λογαριασμοί, ακρίβεια κ.α.

Κι αν δεν το πει αυτό κανείς στους νέους, ποιος θα το πει; Αν δεν τους δείξουμε πως ο κόσμος δεν τελειώνει στις εξετάσεις του Γυμνασίου – Λυκείου, αλλά τότε αρχίζει και είναι πολύπλοκος, απρόβλεπτος, γεμάτος διαδρομές και εκπλήξεις που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά– τότε θα τους αφήσουμε να μπουν στη ζωή με μια λανθασμένη ιδέα: πως ή θα τα καταφέρουν «τώρα ή ποτέ».

Όχι. Δεν είναι «τώρα ή ποτέ». Είναι κάθε μέρα, ακολουθώντας τον δικό τους ρυθμό, με τα δικά τους βήματα φτάνει να στηρίζουμε επαρκώς τα παιδιά μας! Να τους χρεώνουμε επιτυχίες, να αναζητούμε τα θετικά τους στοιχεία και να τους τα επισημαίνουμε συνεχώς.

Όσο περισσότερο το υπενθυμίζουμε αυτό στους νέους, τόσο περισσότερο τους αφαιρούμε από πάνω τους το βάρος ενός βραχνά που δεν τους αξίζει. Τους ελευθερώνουμε από την ψευδαίσθηση πως η επιτυχία είναι μονόδρομος και τους αφήνουμε να βρουν το δικό τους μονοπάτι και όχι εκείνο που τους υπαγορεύτηκε, αλλά εκείνο που θα διαλέξουν, που θα χτίσουν, που θα αγαπήσουν.

Γιατί στο τέλος της ημέρας, καμία επιτυχία δεν έχει αξία αν κερδήθηκε μέσα στον φόβο, και καμία αποτυχία δεν έχει επίδραση όταν την αντιμετωπίζεις με ψυχή και με πείσμα.

Ψυχολογία και Πραγματικότητα

Η νέα γενιά δεν ζει σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα όπως εκείνο των παλαιότερων δεκαετιών. Οι μαθητές σήμερα καλούνται να διαχειριστούν όχι μόνο την ύλη και τις εξετάσεις, αλλά και τη συνεχή σύγκριση μέσω των κοινωνικών δικτύων, την αβεβαιότητα για το μέλλον, τις γρήγορες κοινωνικές αλλαγές, τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, τις συνθήκες δημιουργικής καταστροφής που προκαλεί η τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση και όλο και περισσότερο τη μοναξιά και την εσωτερική πίεση να ανταποκριθούν σε ένα σύστημα που σπάνια τους ρωτά τι πραγματικά νιώθουν.

Η ψυχολογία των μαθητών έχει καταστεί, πλέον, κρίσιμος παράγοντας της επίδοσής τους. Σύμφωνα με μελέτη του  PubMed, η αδυναμία συγκέντρωσης, το burnout ακόμα και σε παιδιά 12-15 ετών, το άγχος αποτυχίας που καταλήγει σε ακραίες συμπεριφορές, είναι δείγματα ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο η δυσκολία των εξετάσεων. Είναι η συνολική προσέγγιση που έχουμε απέναντι στην έννοια της επιτυχίας και της εκπαίδευσης.


Η Ελαστικότητα των Καθηγητών και τα «Ευγενικά» Εικοσάρια

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξανόμενη τάση βαθμολογικής επιείκειας. Πολλοί μαθητές παίρνουν 19άρια και 20άρια χωρίς όμως να ανταποκρίνονται πάντα σε αυτό το επίπεδο με ουσιαστικές γνώσεις και δεξιότητες. Δεν πρόκειται απαραίτητα για εκπαιδευτική “χαλαρότητα”, αλλά μάλλον για μία υποσυνείδητη ανάγκη του ίδιου του συστήματος και των εκπαιδευτικών με σκοπό να προστατεύσει τους νέους από μια ανελέητη πραγματικότητα. Όμως, χωρίς σαφή κριτήρια, χωρίς απαιτήσεις που να συνοδεύονται από υποστήριξη και καθοδήγηση, η αριστεία γίνεται κενό περιτύλιγμα.

Τι Μπορούμε να Κάνουμε ως Γονείς, Εκπαιδευτικοί, Κοινωνία

Να αλλάξουμε το αφήγημα της επιτυχίας: Δεν είναι όλοι οι δρόμοι πανεπιστημιακοί. Δεν είναι όλοι οι νέοι γεννημένοι για να μετρηθούν με τον ίδιο τρόπο και το ίδιο μέτρο. Και αυτό δεν είναι αδυναμία, αλλά φυσική ποικιλομορφία. Γνωρίζω οικογένειες όπου ο τεχνίτης σύζυγος έχει υψηλότερες απολαβές από την Μεταπτυχιακής Εκπαίδευσης σύζυγο.

Να χτίσουμε ψυχική ανθεκτικότητα, όχι μόνο γνωστική απόδοση: Τα σχολεία πρέπει να είναι χώροι ασφάλειας, διαλόγου, ψυχικής ενδυνάμωσης και στήριξης. Η ψυχική υγεία δεν είναι πολυτέλεια, είναι βασικό εκπαιδευτικό αγαθό.

Να ξαναθυμηθούμε ότι η παιδεία είναι δημιουργία σχέσεων: Χωρίς εμπιστοσύνη, χωρίς ενδιαφέρον, χωρίς τη σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή, καμία γνώση δεν ριζώνει πραγματικά.

Να πούμε στα παιδιά την αλήθεια: Ναι, να προσπαθήσουν. Ναι, να βάλουν στόχους. Αλλά και ναι, δεν πειράζει αν δεν πάνε όλα όπως τα ήθελαν.
Ο κόσμος δεν τελειώνει με μια αποτυχία· πολλές φορές, τότε μόλις αρχίζει.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν αξίζει να προσπαθήσουν. Κάθε μαθητής, με τον δικό του τρόπο, έχει λόγο να διαβάσει, όχι για να ικανοποιήσει προσδοκίες, αλλά για να σταθεί αντάξιος σε αυτά που ο ίδιος πρεσβεύει και ονειρεύεται. Η ουσιαστική προσπάθεια, χωρίς πανικό και φόβο, είναι η πραγματική δύναμη κάθε μαθητή. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις την αξία σου αλλά να έχεις την ικανότητα να την εξελίξεις, να τη δυναμώσεις, μέσα από αυτόν τον αγώνα.

Το μήνυμα που αξίζει να αφήσουμε στους μαθητές δεν είναι «πρέπει να πετύχεις» αλλά «είσαι πολύ περισσότερο από έναν βαθμό και μπορείς να ξαναδοκιμάσεις, να ξαναχτίσεις, να επιλέξεις τον δικό σου δρόμο, δεν πειράζει αν δεν πετύχεις με την πρώτη δεν υπάρχει πίεση χρόνου κάθε στιγμή είναι η κατάλληλη για καθετί που κάνουμε».

Η παιδεία δεν πρέπει να μετριέται μόνο με εξετάσεις, αλλά με το αν μαθαίνει στους ανθρώπους να στέκονται όρθιοι, να αντιμετωπίζουν κάθε πρόκληση και όταν κερδίζουν, και όταν χάνουν.

Mπορεί να σου αρέσει επίσης

Αφήστε ένα σχόλιο

Copyright @2021  All Right Reserved – Designed and Developed by messolonghim.gr